29 Sep Џудит Батлер за културните војни, Џ. К. Роулинг и живеењето во „антиинтелектуални времиња“
Превод: Ана Василева
Филозофката и теоретичарка на родот разговара за тензиите во феминистичкото движење околу правата на трансродовите лица.
Пред триесет години, филозофката Џудит Батлер, сега на возраст од 64 години, објави книга што ги револуционаризира популарните ставови кон родот. „Бељата со родот“, делото по кое најмногу ја препознаваат, ги донесе идеите за родот како перформативна категорија. Го постави прашањето за тоа како се дефинира „категоријата жена“, и, следствено на тоа, за кого тоа феминизмот тврди дека се бори. Денес, текстот е главно четиво на кој било список со задолжителна литература за родови студии, а аргументите што ги нуди одамна излегоа од академските кругови и преминаа во популарната култура.
Во трите децении по објавувањето на „Бељата со родот“, светот се смени до непрепознатливост. Во 2014 година, Тајм прогласи „Трансродова точка на пресврт“. Самата Батлер по своите рани дела премина кон опширно пишување за културата и политиката. Но несогласувањата околу биолошкиот есенцијализам остануваат, како што ни сведочат и тензиите околу правата на трансродовите лица во рамките на феминистичкото движење.
Па како Батлер, која е Максин Елиот Професорка по Компаративна книжевност на Беркли, ја доживуваа оваа дебата денес? И дали гледа начин како може да се пробие ќорсокакот? Батлер неодамна размени е-пораки со Њу Стејтсмен по ова прашање. Преписката е уредена.
***
Алона Фербер: Во „Бељата со родот“ пишувате дека „современата феминистичка дебата околу значењето на родот одново и одново води од одредено чувство на беља, како божем неодреденоста на родот да може конечно да кулминира во пропаст на феминизмот“. До кој степен идеите што ги разгледувавте во таа книга пред 30 години помагаат да се објасни како дебатата за транродовите права премина во главните текови на културата и политиката?
Џудит Батлер: Прво би сакала да запрашам дали транс-исклучувачките феминист(к)и и главнотековните феминист(к)и навистина се иста работа. Ако со право ги идентификувате едните со другите, тогаш феминистичката позиција што се противи на трансфобијата е маргинална позиција. Не верувам дека тоа е точно. Мојата проценка би била дека повеќето феминист(к)и ги поддржуваат правата на трансродовите лица и се против сите форми на трансфорбија. Така што ме загрижува тоа што одеднаш позицијата на транс-исклучувачките радикални феминист(к)и се сфаќа како општо прифатена, или дури и како главнотековна. Всушност мислам дека тоа реално е периферно движење што се стреми да зборува во име на главните текови, а дека нашата одговорност е да не дозволиме тоа да се случи.
АФ: Еден пример за главните струи на јавниот дискурс по однос на ова прашање во Обединетото Кралство е аргументацијата околу тоа дали на луѓето да им се дозволи да се самоопределуваат во однос на родот. Во отвореното писмо што го објави во јуни, Џ. к. Роулинг изрази загриженост дека тоа би ги „отворило вратите на тоалетите и соблекувалните на секој маж кој смета или чувствува дека е жена“, потенцијално ставајќи ги жените во ризик од насилство.
ЏБ: Ако одблизу го погледнеме примерот што вие го карактеризирате како „главнотековен“, можеме да видиме дека проработел доменот на фантазијата, оној кој е повеќе одраз на феминистот/ката што има таков страв, отколку на било која реално постоечка состојба во животот на трансродовите лица. Феминистот/ката што има таков став претпоставува дека пенисот навистина ја дефинира личноста, и дека било кој што има пенис би се идентификувал како жена со цел да влезе во таквите соблекувални и да стане закана за жените внатре. Претполага дека пенисот е заканата, или дека секое лице што има пенис, а кое се идентификува како жена, извршува ниска, подла и штетна форма на маскирање. Тоа е богата фантазија, фантазија што произлегува од моќни стравови, но не ја опишува општествената реалност. Транс-жените се често дискриминирани во машките тоалети, а нивните начни на самоопределување се начини што ја опишуваат реалноста што ја живеат, реалност која не може да биде киднапирана или регулирана од фантазиите што се проектираат врз нив. Фактот што таквите фантазии поминуваат како јавен аргумент самиот по себе претставува причина за загриженост.
АФ: Сакам да ве предизвикам во врска со терминот „тирф“, или транс-исклучувачки радикални феминист(к)а, кој некои луѓе го доживуваат како навреда.
ЏБ: Не сум запознаена со тоа дека тирф се користи како навреда. Се прашувам како би се нарекле самопрогласените феминист(к)и што се стремат да ги исклучат транс жените од женските простори? Ако навистина се залагаат за исклучување, зошто да не ги наречеме исклучувачки? Ако се доживуваат себеси како дел од онаа струја на радикалниот феминизам што се противи на потврдување на полот, зошто да не ги наречеме радикални феминист(к)и? Единствено жалам е што постоеше движење за радикална сексуална слобода кое едно време поминуваше под името радикален феминизам, но за жал потоа се претопи во кампања за патологизирање на транс лицата и родово-неопределените лица. Мојата логика е дека треба да ја обновиме феминистичката посветеност кон родовата еднаквост и родовата слобода за ја афирмираме сложеноста на родово-условените животи онака како што се проживуваат во моментов.
АФ: Се чини дека консензусот меѓу прогресивц/ките е дека феминист(к)ите што се на страната на Џ. К. Роулинг во расправата, се на погрешната страна на историјата. Дали тоа е праведно, или нивните аргументи имаат некаква вредност?
ЏБ: Уште веднаш да расчистиме дека дебатата тука не е помеѓу феминистките и транс-активистките. Постојат транс-афирмативни феминист(к)и и многу трансродови лица се исто така посветени феминист(к)и. Така што еден јасен проблем е врамувањето на дебатата кое прави да изгледа дека таа одвива помеѓу феминист(к)ите и транс-лицата. Тоа не е точно. Една причина за отпор кон ваквото врамување е тоа што транс-активизмот е поврзан со квир активизмот и со феминистичките наследства што остануваат живи до ден денес. Феминизмот отсекогаш бил посветен на премисата дека општествените значења на она што значи да се биде маж или жена се’ уште не се фиксирани. Раскажуваме истории за тоа што значело да си жена во одредено време и место и ја следиме преобразбата на тие категории со текот на времето.
Зависиме од родот како историска категорија, и тоа значи дека се’ уште не ги знаеме сите начини што можеби ќе почне да ги означува, па сме отворени за нови поимања на неговите општествени значења. Би било катастрофално за феминизмот да се врати или на строго биолошко поимање на родот или да го сведе социјалното поведение на дел од телото или да ги проектира своите хорор фантазии, своите сопствени анксиозности, врз трансродовите жени. Нивното постоење и многу реално чувство за род треба да биде препознаено општествено и јавно како релативно просто прашање на признавање на достоинството на друго човечко суштество. Транс-исклучувачката позиција на радикалните феминистки е напад врз достоинството на трансродовите лица.
АФ: Во „Бељата со родот“ го поставувате прашањето дали, обидувајќи се да претстават една монолитна идеја за жените, феминист(к)ите учествуваат во истата динамика на угнетување и хетеронормативност што се трудат да ја поместат. Со оглед на жестоките расправии што сега се одвиваат во феминизмот, дали истово се’ уште важи?
ЏБ: Колку што јас ја помнам аргументацијата во „Бељата со родот“ (напишана пред повеќе од 30 години), поентата беше доста различна. Прво, не мора да се биде жена за да се биде феминист(к)а, и овие две категории не треба да се мешаат. Мажите кои се феминисти, небинарните и трансродовите лица кои се феминисти, се исто така дел од движењето доколку се држат до основните премиси на слобода и еднаквост што се дел од секоја феминистичка политичка борба. Кога законите и социјалните политики ги застапуваат жените, се потпираат врз непишани правила за тоа кој може да се смета за жена, и многу често однапред претполагаат што е жената. Ова е лесно забележливо во доменот на репродуктивните права. Па прашањето што го поставував тогаш е: дали треба да имаме утврдена идеја за жените, или за било кој род, за да ги унапредиме феминистичките цели?
Прашањето го формулирав на тој начин… за да не’ потсети дека феминист(к)ите се посветени на промислување на разновидните и историски променливи значења на родот и идеалите на родовата слобода. Под родова слобода не мислам дека сите треба да си го избереме родот. Поточно мислам дека ни се дава шанса да заземеме политичка позиција да живееме слободно и без страв од дискриминација и насилство врз родовите на кои им припаѓаме. Многу лица на кои биле назначени како „женски“ при раѓање никогаш не се чувствувале удобно во таа назнака, и тие луѓе (вклучително и јас) ни кажуваат нешто важно за ограничувањата што традиционалните родови норми ги наметнуваат на многубројните лица што потпаѓаат надвор од тие граници.
Феминист(к)ите знаат дека жените со амбиција се нарекуваат „болни“ или дека жените што не се хетеросексуални се патологизираат. Се бориме против тие лажни претстави затоа што се погрешни и затоа што повеќе се одраз на женомрзието на оние што ја вршат понижувачката карикатуризација отколку на сложената општествена разновидност на жените. Жените не би требало да се впуштаат во истите форми на фобична карикатуризација што традиционално биле користени за да се понижат. А под „жени“ ги подразбирам сите оние што така се идентификуваат.
АФ: До кој степен токсичноста по однос на ова е прашање е карактеристика на културните војни што се одвиваат онлајн?
ЏБ: Мислам дека живееме во антиинтелектуални времиња и дека тоа е очигледно ширум политичкиот спектар. Брзината на друштвените медиуми овозможува дози злонамерност што не се баш полезни за промислена дебата. Мора да ги негуваме подолгите форми.
АФ: Заканите со насилство и злоупотреба се чини дека овие „антиинтелектуални времиња“ ги втурнуваат до крајност. Што имате да кажете за насилниот или навредлив јазик што се користи на интернет против луѓе како Џ. К. Роулинг?
ЏБ: Стојам против интернет злоупотреба од секаков тип. Признавам дека сум збунета од тоа што ја истакнувате злоупотребата насочена против Џ. К. Роулинг, но не ја споменувата злоупотребата против трансродовите лица и нивните сојузници што се случува и на интернет и во живо. Не се согласувам со ставот на Џ. К. Роулинг за трансродовите лица, но не мислам ни дека треба да трпи злоупотреба или закани. Сепак, повикувам да се потсетиме на заканите против трансродовите лица во места како Бразил, вознемирувањето на трансродовите лица на улиците и на работното место во места како Полска и Романија – или пак токму тука, во САД. Па ако веќе се буниме против вознемирувањето и заканите, што секако треба да го направиме, истовремено мора да сме сигурни дека и имаме поцелосна слика за тоа каде тие закани се одвиваат, кои се најсериозно засегнати, и дали тоа го толерираат оние кои би требало да се спротивстават. Не би било во ред да се каже дека заканите против некои луѓе се прифатливи, но против други не се.
АФ: Не бевте потписничка на отвореното писмо против „културата на откажување“ во Харперс летово, но дали изнесените аргументи ви легнаа?
ЏБ: Имам спротивставени чувства во врска со тоа писмо. Од една страна, јас сум просветна работничка и писателка и верувам во бавна и промислена дебата. Учам од ситуациите кога ми се спротивставуваат и ме прозиваат и прифаќам дека сум направила некои значајни грешки во својот јавен живот. Ако некој во тој момент речел дека не треба да сум читана или слушната поради тие грешки, па, внатрешно би се побунила затоа што не сметам дека било која грешка што некој ја направил може, или би требало, да го претставува тој човек. Живееме во време; грешиме, понекогаш и сериозно; а ако имаме среќа, се менуваме токму поради тие интеракции што ни овозможуваат поинаку да ги видиме работите.
Од друга страна, некои од тие потписници(чки) го напаѓаа движењето „Црните животи вредат“ како божем самото гласно и јавно спротивставување на расизмот да е нецивилизирано однесување. Некои од нив се против законски права за Палестина. Други [наводно] извршиле сексуално вознемирување. А трети пак не сакаат да бидат прозвани за својот расизам. Неопходно за демократијата е да биде сериозно предизвикана, а тоа не секогаш се постигнува со убав тон. Така што не сум за неутрализирање на силните политички барања за правда од страна на угнетените. Кога некој не бил слушнат со децении, јасно е дека повикот за правда ќе биде громогласен.
АФ: Оваа година ја објавивте „Силата на ненасилството“. Дали идејата за „радикална еднаквост“, која ја разгледувате во книгата, е на некаков начин релевантна за феминистичкото движење?
ЏБ: Поентата на неодамнешната книга е да предложи дека треба да ја преобмислиме еднаквоста во смисла на меѓузависност. Често велиме дека некое лице треба да биде третирано на ист начин како некое друго, и мериме дали е постигната еднаквост или не преку споредба на поединечни случаи. Но што ако индивидуата – и индивидуализмот – е дел од проблемот? Би било многу поинаку ако се поимаме себеси како суштества во свет во кој сме темелно зависни од други, од институции, од Земјата, и ако сфатиме дека овој живот зависи од организирано одржување на различните форми на живот. Ако никој не може да избега од таа меѓузависност, тогаш сите сме еднакви на различен начин. Еднакво сме зависни, т.е. еднакво општествено и еколошки, и тоа значи дека прекинуваме да се поимаме себеси само како издвоени индивидуи. Кога транс-исклучувачките радикални феминист(к)и би почнале да се поимаат себеси како луѓе што го делат светот со трансродовите лица, во општа борба за еднаквост, слобода од насилство и за општествено препознавање, веќе не би постоеле транс-исклучувачки радикални феминист(к)и. Но феминизмот секако би опстанал како коалициска пракса и визија на солидарност.
АФ: Зборувавте за нападот „родовата идеологија“ и напишавте есеј за „Њу стејтсмен“ на таа тема во 2019 година. Дали гледате некаква поврзаност помеѓу ова и современата дебата за правата на трансродовите лица?
ЏБ: Болно е да се гледа дека позицијата дека родот треба да биде дефиниран од биолошкиот пол на Трамп и евангелистичките и десничарки католички заложби да се елиминира „родот“ од образованието и јавните политики се во согласност со враќањето кон биолошкиот есенцијализам за кое се залагаат транс-исклучувачките радикални феминист(к)и. Тажно е да се гледа како некои феминист(к)и ја промовираат позицијата на анти-родова идеологија што потекнува од некои од најреакционерните сили во нашето општество.
АФ: Што мислите дека би го извлекло феминизмот од овој ќорсокак во врска со правата на трансродовите лица? Што би довело до поконструктивна дебата?
ЏБ: Претпоставувам дека дебатата, кога би било возможна, би требало да ги преиспита начините на кои функционира медицинското утврдување на полот, по однос на доживеаната и историска реалност на родот.
*Џудит Батлер ги користи заменките таа или тие
Алона Фербер е Уредничка за специјални проекти во „Њу Стејтсмен“