06 May Ненси Фрејзер [Феминистка/интелектуалка]: “Клинтон претставува олицетворение на еден вид на неолиберален феминизам од кој најголема придобивка имаат привилегираните жени“
Алваро Гузман Бастида
Ненси Фрејзер (Балтимор, 1947 год.) се наоѓа во првите редови на феминистичката борба и критичката теорија од крајот на 1960тите години. Критичарка на „неолибералниот феминизам“, како што вели таа, нејзините теории за признавањето/препознавањето и редистрибуцијата како поими со кои се опишуваат општествените нееднаквости имаат длабоко влијание. Нѐ пречека во нејзиниот кабинет на Катедрата за филозофија при Новата школа за општествени истражувања (New School for Social Research), во Менхетен, за да поразговараме за надмоќноста на идентитарната политика во денешно време, значајноста на Берни Сандерс, Доналд Трамп и Хилари Клинтон, и потребата да воведе трет концепт – концептот на „репрезентација“ во последната книга (Fortunes of Feminism) со цел да објасни што го мачи современото општество и на каде треба да се насочи борбата за неговото закрепнување.
Пред 15 години пишувавте за поим кој го позајмивте од Хегел, „признавање/препознавање“ (recognition), при што тогаш тврдевте дека е клучен за да се разбере различноста и идентитетот. Како го сфаќал Хегел истиот и зошто е значаен?
Кај Хегел во суштина меѓусебно се среќаваат два актери, двата субјекти, но за да бидат целосни субјекти секој од нив мора да биде признаен од другиот. Секој од нив го потврдува другиот како субјект кој самиот истовремено е ист но и поинаков од мене. Доколку двајцата го потврдат тоа, тогаш добивате реципрочен, егалитарен, симетричен процес на признавање. Но, како што е познато, во дијалектиката господар-роб тие се среќаваат под крајно асиметрични, нееднакви услови, услови на доминација или подреденост. Во тој случај се добива не-реципрочно признавање.
Зошто сѐ уште е толку популарен по раните 2000ти години?
Поврзан е со пост-социјалистичката состојба, како што ја нареков тогаш. Тоа беше момент на повоени општества во историјата, во кои проблематиката на дистрибутивната правда го имаше изгубено хегемонскиот капацитет за организација на убедливо најголемиот мнозински дел од социјалната борба и социјалниот конфликт. Дотогаш, во повоениот период, парадигмата на редистрибуција беше хегемонска и речиси целиот социјален дискурс и конфликт беше организиран според тие услови. Следствено, во тоа време не постоеше слух за голем број проблеми. Бројни барања беа потиснати на маргините затоа што не се совпаѓаа со дистрибутивната граматика. Во суштина, од оваа перспектива станува јасно дека подемот на политиката на признавање/препознавање се совпаѓа со подемот на неолиберализмот. Неолиберализмот всушност ја замени социјалдемократската привидност и при нападот на егалитарната дистрибутивна правда, целокупниот социјалдемократски модел можеби не пропадна сосема, но секако дојде во судир со, и изгуби контрола и способност да го организира политичкиот простор и дискурс со што се создаде можност за разни барања и борби за признавање.
Дали може да наведете неколку примери?
Што се случи по 1989 година, по пропаѓањето на комунизмот и целиот Советски блок? Многу брзо се појави религиозен антагонизам и национален антагонизам – Овде се најдовме на теренот на признавање/препознавање. Ваквите барање претходно беа потиснувани – беа исклучувани. Така, се појави комунистичка верзија на дистрибутивниот дискурс. Тој беше уништен. На Западот беше уништена социјалдемократската хегемонија. Покрај појавата на неолиберализмот, ова е делумно поврзано и со новите општествени движења кои произлегоа од 1960тите години. Новата Левица гаеше радикален, може да се рече дури и анти-капиталистички етос, при што се фокусираше и на редистрибуцијата и на признавањето, според мене, на многу радикален начин. Но со текот на годините и со постепеното исчезнување на радикалниот анти-капиталистички дух на Новата Левица останаа само последователните движења – нов вид на феминизам, нов вид на анти-расизам, политиката за сексуалноста на ЛГБТ движењето – сите со тенденција да ја игнорираат политичката економија и да се фокусираат на прашања кои јас ги анализирам во поглед на статусот или признавањето.
Тие прашања ги поврзувате со идентитарната политика. До кој степен е тоа пејоративен поим?
Во мојата анализа делумно се обидов да одвојам кратка идентификација меѓу идентитарната политика и религиозната политика. Се обидов да утврдам дека политиката на признавање претставува легитимна димензија на правдатата, и барањата за надминување на неправдините во признавањето се значајни; не може да се сведат на барања за дистрибуција, како што се тврди во вулгарниот Марксизам. Настојував да ја одбранам значајноста, легитимноста, релативната автономија на барањата за признавање. Но мислам дека можат да се разберат и на поинаков начин, идентитарната политиката не е единствената форма. Всушност, ваквите барања често земаат форма на идентитарна политика. Според мене тоа е жалосно. Како резултат се создаваат бројни проблеми и подобро е да се пронајде не-идентитарно разбирање за значењето на борбата за признавање.
Што значи тоа?
Феминизмот како движење не треба да се бори за идејата дека постои одреден идентитет или етос на женскост кој налага афирмативно признавање за да биде рамноправен со машкоста. Не, според мене политиката на признавање во феминистичкото движење треба да биде борба против формите на нееднаквост поврзани со родовите поими. Со тоа „женскоста,“ какво значење и да има, може да се превреднува. Јас се обидувам да ја оградам политиката на признавањето од идентитарната политика.
Доколку се осврнеме кон минатото мислам дека, поправете ме доколку грешам, постои голем напредок во поглед на прашањата поврзани со признавањето на еднаквоста на брак во САД и така натаму, па дури и прашања поврзани со видливоста, на пример имаме црн претседател. Мислите ли дека признавање се случува во голема мера, но не постои доволно акцент на редистрибуцијата? Не живееме под еднакви услови, и тоа никако да се поправи?
Не се работи за премногу или премалку, туку дека не постои рамнотежа. Постои неурамнотеженост и едностраност. На пример, геј движењето, ЛГБТ движењето се фокусираат на правото на брак или на можноста за служење војска. Да нагласам, не би ја почнала борбата токму со овие прашања. Сепак, интересно е тоа што и двете содржат дистрибутивен елемент. Војската е еден од ретките начини за бесплатно високо образование на пример, одовде постојат финансиски придобивки од истото. Правото на брак, од друга страна, исто така носи економски и социјални повластувања како симболични форми на признавање.
Кој би бил подобар алтернативен правец според вас?
Па, претпочитам основните општествени повластувања во оваа борба да се социјалните права на секое лице без разлика на брачниот статус, претпочитам општество во кое не се става акцент на тоа кој е во брак. Наместо барањето – и ние сакаме да се жениме, зошто да не се бараат здравствени, даночни или други придобивки како лица, граѓани, жители кои живеат во една земја.
Бидејќи се еднакви со редистрибутивните елементи, единствената разлика е што со нив се нагласува статусот. Можеби затоа?
Да, правото на брак повлекува неправедни споредувања на статусот на тие што се во брак и тие што не се итн. Нема потреба да се наметнува тоа.
На почетокот на 2000тите години пишувавте за проблемот на „изместување,“ каде „прашањата за признавање служат да се маргинализира и исклучи борбата за редистрибуција.“ Поминаа речиси две декади. Како го оценувате овој период?
Состојбата со општествениот конфликт и со барањата на одредени заедници, барем во САД, е многу поинаква денес. Најдраматичен пример за тоа е претседателската предизборна кампања каде од една страна го имате Берни Сандерс, кој тврди дека е „демократски социјалист,“ и кој во суштина исцрта класна линија која е крајно фокусирана на дистрибуцијата. Тој исто така ги подржува сите добри прогресивни борби за признавање, но клучното прашање е милијардерската класа, тој еден процент итн.
Дали Ве изненади тоа што стигна толку далеку во предизборната трка, притоа нагласувајќи ја класата во својата кампања?
Да! Големо изненадување. Тоа ме радува, иако немаше да претпоставам, но и покажува, првин, колку далеку дотуркавме по крајот на Студената војна. Фактот дека употребата на поимот социјализам веќе не го носи истиот товар и не поттикнува лудило и комунистичка обоеност е интересен. Од друга страна го имаме Доналд Трамп каде дефинитивно постои одреден десничарски апсолутистички национален популизам кој исто така повикува на одредена класна проблематика, но во смисла на исклучувачки, квази-расистички и дефинитивно националистички начин. Навидум двајцата драстично се разликуваат во поглед на политиката на признавање – како и во нивната програма – но и кај двајцата се истакнува дистрибуцијата. Тоа е новитет, кога за тоа пишував во средината на 90тите години дистрибуцијата се наоѓаше на маргините и во фокус беше признавањето. Повеќе не е така. Не значи дека признавањето исчезна, ниту пак дека треба, но мислам дека се работи за поинаков вид на рамнотежа.
Кога веќе ги спомнавте изборите – Што ќе кажете за другиот кандидат на демократите, Хилари Клинтон? Голем дел од вториот бран на феминистки, како на пример Глорија Стајнем, се прилично гласно во своите заложби жените да ја поддржуваат бидејќи е жена и е феминистички кандидат. Дали е таа феминистички кандидат?
Не би рекла дека е. Сепак овде се случува нешто интересно. Клинтон е докажана феминистка, ја почна кариерата застапувајќи се за децата и жените, нејзиниот говор за правата на жените и човековите права во ОН е познат, го поддржува правото на абортус итн. Ако се согласиме дека сето ова е дел од проблематиката на признавање, тогаш таа навистина се залага и тоа на поексплицитен, поизразен начин од Сандерс. Но од друга страна, за каков феминизам се работи? Клинтон претставува олицетворение на одреден неолиберален феминизам кој има за цел да го сруши стаклениот таван (glass ceiling), со истрајна ангажираност. Односно да се отстранат бариерите кои ги спречуваат привилегираните, високообразовни жени со веќе стекнат културен и други форми на капитал да се вивнат во владината хиерархија, како и во бизнисот. Од ваквиот вид на феминизам директно ползуваат привилегираните жени, чиј успех донекаде зависи од големиот базен на ниско платена услужна работа, нестабилна и често расно одредена, работа на нега и згрижување во главно резервирана за женскиот род. Истовремено, Хилари Клинтон, како и нејзиниот сопруг, е длабоко вмешана во Вол Стрит, во финансиската либерализација, како и во неолиберализацијата на економијата. Одовде, поверојатно е дека феминизмот на Сандерс претставува феминизам за сите жени, сиромашните, црните, работничките итн., со што е поблиску до мојот вид на феминизам.
Во Вашата книга воведовте трет поим, повеќе не зборувате само за признавање и редистрибуција туку и за претставувањето/репрезентацијата. Од каде потребата за тоа?
Затоа што експлицитно ја тематизира идејата дека покрај економската дистрибуција од една страна и статусот и признавањето од друга, постојат серија на прашања поврзани со политичкото како основна димензија на секое општество. Според мене лицата со политичка положба во свет полн со бегалци, азиланти и недокументирани лица добиваат на значење денес. Не се работи единствено за признавање или редистрибуција, иако секако трите се вкрстени. Неопходно е и да се има политички глас.
До кој степен овие поими ги пречекоруваат границите?
Кога зборуваме за политички глас, за тоа кој го има а кој не, мислам дека не треба да се размислува во насока на ограничена политичка заедница на одредена нација-држава, како на пр. САД или друга земја, туку во поголем меѓународен, транснационален, глобален контекст. Се јавува и прашањето за свет во кој сите држави не се подеднакво моќни. Да претпоставиме дека сте државјанин на Сомалија, па имате ако не сосем пропадната, тогаш многу слаба држава подредена на големите глобални сили или глобалните финансиски институции како на пример ММФ итн. – политичкиот глас е поврзан со важни прашања на многу повисоко ниво, не само во вашата држава туку во светскиот систем како таков. Мислам дека единствениот начин да се допре до тоа е преку концептот за застапување. Одовде, неопходно е да се разгледаат три димензии на правдата – три различни форми на неправда доколку милувате, лоша дистрибуција, погрешно признавање и погрешно или не-застапување, односно погрешно конструирање на прашањето за политиката.
Како го поврзувате тоа со општествените движења или политиката? Погледнете ја Европа на пример, се води дебата за артикуларање на политички субјективитети, дали тоа може да се случи без притоа идентитетската политика да настапи или пак дури и да преовлада? Бидејќи го воведовте концептот на застапување или транснационалност, дали може да се изгради колективна моќ во глобализиран свет без нагласување на идентитетот, и наместо тоа да се нагласи, на пример, застапувањето? Дали може тоа да се случи?
Мислам дека, на пример, структурата и проблемот на Европската Унија се делумно поврзани со прашањето за репрезентацијата. Со самото тоа што Европската централна банка и глобалните финансиски институции, во врска со таканаречената Тројка, имаат огромна моќ со која можат, преку наметнување на мерки на штедење итн., да поништуваат избори. Можат да им кажат на Грците, „Не ни е грижа за кого гласавте! Нема да имате такви начела“! Се работи за основни прашања за тоа каде се наоѓа политичката моќ и политичкиот глас во структурата на Европската Унија и во нејзиното вкрстување со глобалниот финансиски поредок. Тоа е пред сѐ, или да речеме, во нејзиниот пресек со прашањето за признавање и за дистрибуција. Затоа што може да се јави еден вид на политика на признавање во Европа каде богатите северни земји гледаат попреку на јужните земји (PIGS) за кои сметаат дека се мрзливи и не плаќаат данок. Тоа е добро позната приказна на признавање. Но станува навистина опасна при вкрстувањето со овој структурен проблем така што – секако тоа е поврзано со создавањето на самото евро – се наметнуваат мерки на штедење наспроти демократскиот глас.
превод: Јулија Мицова
преземено од: Contexto y Acción